Stawka opłaty kogeneracyjnej – co to jest i jak działa?
Stawka opłaty kogeneracyjnej to obowiązkowa składka doliczana do każdej faktury za prąd, która finansuje system dopłat dla elektrociepłowni wytwarzających energię elektryczną i ciepło w jednym, wysokosprawnym procesie. Jej wysokość, ustalana corocznie, w 2025 roku wynosi 3,00 zł za każdą megawatogodzinę (MWh) zużytej energii i trafia do specjalnego Funduszu Wsparcia Kogeneracji. Mechanizm działa jak powszechna zbiórka na rzecz zwiększania efektywności krajowego systemu energetycznego – płacą ją wszyscy odbiorcy prądu, a zgromadzone środki są rozdysponowywane w formie premii na nowe i zmodernizowane, ekologiczne źródła kogeneracyjne.
Czym jest opłata kogeneracyjna?
W praktyce opłata kogeneracyjna to jedna z tych mniej widocznych, ale obowiązkowych pozycji na rachunku za energię elektryczną, obok kosztu samego prądu, opłaty przesyłowej czy opłaty OZE. Nie jest to podatek, ale mechanizm wsparcia finansowego o konkretnym, ściśle określonym celu. Środki z tej opłaty zasilają Fundusz Wsparcia Kogeneracji, który funkcjonuje jak „skarbonka” zarządzana przez państwo. Pieniądze z tej skarbonki są następnie wypłacane wybranym producentom – elektrociepłowniom i innym kwalifikującym się instalacjom przemysłowym – w formie tzw. premii kogeneracyjnej. Premia ta stanowi dopłatę do każdej wyprodukowanej megawatogodziny zielonej energii elektrycznej z kogeneracji, co ma uczynić inwestycje w tę technologię opłacalnymi.
Co istotne, wysokość opłaty kogeneracyjnej nie jest stała. Minister właściwy ds. energii (obecnie Minister Klimatu i Środowiska) ustala ją każdego roku w drodze rozporządzenia, tak aby zgromadzone wpływy pokryły planowane wydatki systemu wsparcia. Stawka ta potrafi się zmieniać, co widać po danych historycznych: w 2023 roku wynosiła 4,96 zł/MWh, w 2024 roku wzrosła do 6,18 zł/MWh, by w 2025 roku spaść do 3,00 zł/MWh, czyli 0,003 zł za kWh. Ta zmienność odzwierciedla aktualne zapotrzebowanie na wsparcie i liczbę projektów, które się o nie ubiegają.
System wsparcia dla kogeneracji
Mechanizm działania tego systemu jest w założeniu prosty i opiera się na aukcjach. Inwestorzy planujący budowę nowej lub modernizację istniejącej, wysokosprawnej jednostki kogeneracyjnej uczestniczą w konkursie organizowanym przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. W aukcji tej oferują tzw. premię kogeneracyjną – czyli dopłatę do każdej wyprodukowanej megawatogodziny energii, jaką będą chcieli otrzymywać. Wygrywają projekty, które zaproponują najniższą, konieczną do opłacalności inwestycji premię. Zwycięzca podpisuje z operatorem systemu dystrybucyjnego umowę o wsparciu na 15 lat, co daje mu długoterminową pewność finansową. Kluczowe jest to, że system faworyzuje najbardziej ekologiczne rozwiązania – wyższe premie przewidziano dla jednostk wykorzystujących gaz ziemny lub odnawialne źródła energii w porównaniu do tych węglowych.
Jak ustalana jest stawka opłaty kogeneracyjnej?
Wysokość opłaty kogeneracyjnej nie jest liczona „z kapelusza”. Jej stawkę na dany rok kalendarzowy, wyrażoną w złotych za megawatogodzinę (zł/MWh), ustala minister właściwy ds. energii (obecnie Minister Klimatu i Środowiska) w drodze rozporządzenia. Podstawą kalkulacji jest szacowane zapotrzebowanie na wypłatę premii dla wszystkich instalacji objętych już systemem wsparcia w nadchodzącym roku. Urzędnicy analizują, ile łącznie pieniędzy będzie potrzebne, a następnie dzielą tę kwotę przez prognozowane zużycie energii elektrycznej w kraju. W efekcie koszt opłaty kogeneracyjnej jest rozkładany na wszystkich odbiorców prądu proporcjonalnie do ich konsumpcji. Stawka może się zatem zmieniać z roku na rok – spada, gdy kończy się okres wsparcia dla części starych instalacji, lub rośnie, gdy do systemu wchodzi wiele nowych, wartych wsparcia projektów.
Kto płaci opłatę kogeneracyjną?
Opłatę kogeneracyjną płacą wszyscy końcowi odbiorcy energii elektrycznej. W praktyce opłata kogeneracyjna dotyczy każdego z nas – zarówno gospodarstw domowych, jak i firm, instytucji publicznych czy przemysłu. Jeśli otrzymujesz rachunek za prąd, to na jego pozycjach szczegółowych znajdziesz tę pozycję. Mechanizm rozliczania jest prosty: sprzedawcy energii elektrycznej mają obowiązek doliczyć tę opłatę do faktury, a następnie przekazać zebrane środki do Funduszu Wsparcia Kogeneracji. Oznacza to, że płatnicy opłaty kogeneracyjnej to de facto całe społeczeństwo, co zapewnia stabilne i szerokie źródło finansowania dla systemu. Dzięki temu, nawet niewielki koszt rozłożony na miliony odbiorców, pozwala na generowanie znaczących funduszy niezbędnych do utrzymania opłaty kogeneracyjnej i wspierania rozwoju elektrociepłowni. To sprawia, że każdy z nas, poprzez swój rachunek, ma swój mały udział w redukcji opłaty kogeneracyjnej w przyszłości – im efektywniej będzie działał wspierany system, tym mniejsze będzie w dłuższej perspektywie zapotrzebowanie na dopłaty, a co za tym idzie, niższa może być stawka.
