Jak działa rynek energii w Polsce?

Jak działa rynek energii w Polsce?

Rynek energii elektrycznej w Polsce zmienia się z roku na rok. Wpływ na niego mają m.in. globalna sytuacja polityczna oraz ceny surowców. Jednym z głównych punktów odniesienia na rynku jest dostęp do tanich i efektywnych źródeł wytwarzania energii. Od roku 2007 polski rynek energii elektrycznej funkcjonuje na zasadzie konkurencji – sprzedawcy energii mogą rywalizować o klientów, a klienci wybierać i zmieniać sprzedawcę zgodnie z własnymi oczekiwaniami i atrakcyjnością oferty.

Produkcja energii elektrycznej w Polsce

Polska energetyka, w szczególności w okresach chłodnych, nadal w głównej mierze bazuje na spalaniu paliw kopalnych. Tylko w październiku 2023 roku elektrownie zawodowe w kraju bazujące na procesach konwencjonalnych, tj. na spalaniu węgla kamiennego, brunatnego i gazu wyprodukowały 10761 GWh energii elektrycznej. Natomiast odnawialne źródła (OZE) wygenerowały 3390 GWh, co stanowi niespełna 25% krajowego zużycia (źródło: Rynek Elektryczny). Z roku na rok obserwujemy zauważalny wzrost udziału produkcji z OZE, a przyczyniają się do tego kolejne  inwestycje poczynione m.in. przez Grupę Polenergia.

Gdzie wytwarzamy energię?

Większość energii wyprodukowanej w sektorze OZE pochodzi z elektrowni wiatrowych oraz słonecznych. Wytwarzanie zielonej energii ma miejsce zarówno w elektrowniach dużej mocy (tzw. farmy wiatrowe i farmy fotowoltaiczne), których właścicielami są spółki energetyczne, jak i mniejsi wytwórcy (tzw. prosumenci). Według danych Komisji Europejskiej w 2020 roku drugim najpopularniejszym źródłem energii odnawialnej w UE, zaraz po biopaliwach, był wiatr.

Rysunek 1 Drugie najpopularniejsze źródło energii odnawialnej (według wyprodukowanej energii) w światowym zużyciu krajowym w 2020 roku (Stefaniak, Małyszko, Jaskóła, Renewable energy sources in the EU – current state of usage and import dependency).

Warto podkreślić, że nie tylko na rynku krajowym, ale także europejskim zielona energia pozwala utrzymywać konkurencyjność przedsiębiorstw. Wynika to nie tylko ze stabilności produkcji, a więc i cen za prąd, ale także jest to istotne w kontekście zrównoważonego rozwoju. Jak wspomniał Grzegorz Lot, Wiceprezes Zarządu Polenergia Sprzedaż Sp. z o.o. w rozmowie z Rachuneo:

„ (…) wykorzystywanie Zielonej Energii w biznesie to dzisiaj warunek konieczny na rynkach europejskich i światowych. Polskie firmy doskonale rozumieją, że aby mogły pozyskać i utrzymać klientów potrzebny jest pierwiastek ekologii w wytwarzanych przez nich produktach i usługach. Dlatego oferujemy dla nich 100% Zielonej Energii w standardzie Energia 2051 – neutralnej klimatycznie, takiej, która będzie dostarczana do odbiorców europejskich dopiero po 2050 roku.”

Dystrybucja i przesył energii

Operatorzy Systemu Przesyłowego (OSP) oraz Dystrybucyjnego (OSD) mają za zadanie dbać o jakość energii docierającej do odbiorców końcowych. Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. jako OSP odpowiedzialne są m.in. za bezpieczeństwo dostaw za pośrednictwem Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), remonty, rozbudowę sieci oraz zakup energii elektrycznej na potrzeby pokrycia strat w sieci.

Na terenie Polski działa pięciu operatorów systemu dystrybucyjnego:

• Enea Operator Sp. z o.o., – obsługuje północno-zachodnią część kraju,
• Energa Operator SA, – działa w Polsce środkowej oraz północnej,
• Stoen Operator Sp. z o.o., – dystrybuuje energię w obszarze administracyjnym Warszawy,
• PGE Dystrybucja SA, – obsługuje wschodnią część Polski,
• Tauron Dystrybucja SA. – obsługuje Małopolskę oraz Śląsk.

Zadaniem OSD jest dbanie o bezpieczne funkcjonowanie sieci dystrybucyjnej, nadzór nad eksploatacją oraz rozbudową sieci. Ponadto OSD odpowiedzialne są za przyłączanie nowych odbiorców, dlatego odbiorcy końcowi zawierają z nimi umowy o świadczenie usług dystrybucyjnych.

Sprzedaż energii na rynku krajowym

Od 2007 roku, kiedy to nastąpił przełom w sektorze sprzedaży energii dla odbiorców końcowych, możliwe jest podpisanie umowy z dowolnym – wybranym sprzedawcą energii elektrycznej, którym są tzw. Spółki obrotu. Oprócz bezpośredniej sprzedaży, podmioty te zajmują się działalnością na rynku hurtowym. Spółką obrotu jest Polenergia Sprzedaż należąca do największej w Polsce – niezależnej, prywatnej grupy energetycznej Polenergia.

Sprzedawcy oferują energię elektryczną w różnych cenach. Jej wysokość ustalana w odniesieniu do 1kWh (lub 1 MWh w biznesie) zależy w głównej mierze od kosztów wytworzenia. Z przedstawionego wykresu widać, że w ostatnich latach cena energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych stała się bardzo konkurencyjna. Dzieje się tak, ponieważ OZE jest relatywnie stabilnym i przewidywalnym źródłem energii, a dodatkowo z uwagi na sytuację polityczną na świecie, także źródłem umożliwiającym uniezależnienie się gospodarki krajowej od innych czynników.

Rysunek 2 Wybrane ceny OZE wraz z kosztem energii z odpadów i paliw kopalnych na rok 2010 i 2021 (Stefaniak, Małyszko, Jaskóła, Renewable energy sources in the EU – current state of usage and import dependency)

Istotny wpływ na cenę końcową prądu mają także ceny na rynku hurtowym energii, koszty dystrybucji, a także nałożone podatki i inne obowiązkowe opłaty.

Więcej informacji o tym, co składa się na finalną cenę prądu, znaleźć można w poradniku Rachuneo dla gospodarstw domowych pt. „Jak płacić mniej za prąd”.

Źródła:

• Jak płacić mniej za prąd? Poradnik dla gospodarstw domowych, Edycja – PAŹDZIERNIK 2023 r., Rachuneo i Polenergia
• Ł. Stefaniak, M. Małyszko, W. Jaskóła, Renewable energy sources in the EU – current state of usage and import dependency, Zeszyty Naukowe SGSP 2023, No. 87 (2023)
• EU energy in figures, (2022). Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2833/897513
• IRENA, Renewable Power Generation Costs in 2021 (2022), International Renewable Energy Agency